ЗАМАНАУИ БІЛІМ БЕРУ ПРАКТИКАСЫНДАҒЫ - ПЕДАГОГ-ТРЕНДСЕТТЕР

1Кәдірғалиев Базарғали Әбуғалиұлы

Орал қаласы, Орал жоғары гуманитарлық-экономикалық колледжі, директордың оқу жұмыстары жөніндегі орынбасары

Аннотация: Коронавирус тудырған дағдарыс көптеген адамдарды жұмыс, мамандық, қызмет саласын өзгертуге итермелеген драйвер болды. Тиісінше, қосымша кәсіптік оқыту бағдарламаларына сұраныс артты. Білім беру ұйымдары арасында дәстүрлі түрден стандарттар негізінде жаңаша форматта білім беруге күрес басталды. Негізгі бәсекелестік артықшылығы оқытушылар құрамының сапасы болды: материалды мүмкіндігінше қол жетімді, толық, қызықты және көбінесе қысқа мерзімде игерте алатын мамандар сұранысқа ие бола бастады. Пандемия жаңа буын оқытушыларына - цифрлық құзыреттілікке ие болу, икемді болу, сабақты кез-келген жағдайлар мен форматтарға бейімдей білу, кез-келген жағдайда аудиторияның назарын аудара білу секілді жаңа талаптар қойды.

Аннотация: кризис, вызванный коронавирусом, стал движущей силой, побудившей многих людей изменить сферу работы, профессии, деятельности. Соответственно, вырос спрос на программы дополнительного профессионального обучения. Организации образования начали стремительно переходить от  традиционного типа образования к новому  формату на основе стандартов. Основным конкурентным преимуществом стало качество преподавательского состава: стали востребованы специалисты, способные максимально доступно, полно, интересно и часто в короткие сроки освоить материал. Пандемия выдвинула новые требования к преподавателям нового поколения - обладать цифровой компетентностью, быть гибкими, уметь адаптировать урок к любым условиям и форматам, привлекать внимание аудитории в любой ситуации.

Білім беру жүйесіне жаңа сұраныстар, гаджеттер мен интернеттің күнделікті өмірге терең енуі, үздіксіз оқыту тұжырымдамасының (lifelong learning) танымалдылығының артуы, «blended-learning» форматының күшеюі оқытушы мен білім алушының өзара әрекеттесуінің дәстүрлі моделін өзгертетін факторлардың бірнешеуі ғана. Оқытушылардың жаңа рөлдерінің пайда болуына әкелетін негізгі трендттер «педагог-трендсеттер» ұғымын кеңейте түспек.

Болашақ оқытушылар мынадай жаңа құзыреттерді игеруі керек:

Эмоционалды интеллект контекстке қарамастан адамдармен байланыс орнатуға мүмкіндік береді. Бұл әсіресе болашақ педагог үшін өте маңызды, өйткені оның рөлі студенттермен икемді қарым-қатынасты, топта тиімді жұмысты ұйымдастыруды немесе әр студентке жеке көзқарасты қамтиды. Бүгінгі таңда оқытушылар арасында soft-skills дамыту бойынша алғашқы бастамалар пайда болуда.

Жобалық ойлау маңызды, өйткені пәнаралық білім мен зерттеу тәсіліне көбірек көңіл бөлінеді. Шын мәнінде, оқытушылық іс-әрекеттің өзі жобаға айналады: ол нақты нәтижеге оқушы абстрактілі жұмыс істеген сағаттардың немесе орындалған жоспарлардың орнына іс жүзінде қолдана алатын білімді игеру түрінде бағытталған.

Білім берудегі трендсеттерлер кімдер? Бұл табысты, көшбасшы белсенді, креативті, позитивті, мақсатына жете білетін, коммуникативті және мұқият, пайда болған идеяларды қоғам арасындағы тарату арнасы болып табылатын жаңашыл мұғалімдер. Трендсеттер педагогтері жаңа технологияларды, ресурстарды, тенденцияларды зерттейді, сынақтан өткізеді, сынайды, оларды өз тәжірибелеріне енгізеді және оларды білім алушылар, педагогтер және ата-аналар арасында насихаттайды [1]. Олар болашақта балаға әсер ететін әлемдегі кез-келген өзгерістерді қабылдайды, өз дағдыларын білім алушыларға болашақта табысты болу үшін береді.

2020 жылдың сәуірінде қашықтықтан оқыту біздің өмірімізге эволюци-ялық жолмен емес, «шок терапиясы» әдісімен кірді. Короновирус білім берудегі көптеген процестердің дамуын жеделдетті. Дәл осы жағдайларда елімізде қашықтықтан оқыту технологияларын қолдана отырып оқытуды ұйымдасты-рудың ерекше тәжірибесі дүниеге келді. Көптеген педагогтер мен білім алушылар онлайн сабақтарды тез игерді, платформаларды зерттеді, цифрлық ресурстармен айналысты.

Қазіргі уақыттағы білім берудегі негізгі трендтер:

1.Дәстүрлі білім беруден басқа, білім беру ішінара қашықтықтан іске асырылып жатыр. Бұл онлайн курстардың санының көбеюі және ашық деректер арқылы оқыту, яғни өзін-өзі дамыту, өмір бойы оқыту.

01 

Сурет 1. Қашықтықтан білім беру бағдарламалары

2. Білім берудегі белсенді жобалық қызмет. Қазір оқушылар мен студенттердің өзіндік жұмысының рөлі артып келеді. Алдағы уақытта, кейстерді, проблемалық міндеттерді шешу, оқу жобасын әзірлеу бірінші орынға шығады. Көптеген елдерде оқу орындарындағы бітіру жұмысы стартаптар негізінде ұйымдастырылады. Біздің көптеген білім алушылар қазірдің өзінде өз бизнесі туралы ойлайды, бұл қуаныш пен табыс әкеледі! Қазір инженерлік ойлау қажет, себебі, робототехника сияқты технология тез дамып келеді. Менің білім алушыларым кейс-мәселелерді үнемі шешіп отырады. Биылғы жылы, орта мектеп оқушылармен бірге қызықты жобалар жасаудамыз. Себебі, педагогика-лық мамандық студенттері, орта мектеп оқушыларымен араласып, оларды түсі-нуге тырысады, нәтижесінде мұғалімдер мен оқушыларға пайдалы болатын материалдар жинақталады, сондай-ақ, жаңа жобалар өмірге келеді.

3.Интерактивті білім беру. Бұл мастер-класстар, вебинарлар және әлеу-меттік желілер мен білім беру қауымдастықтарындағы өзара әрекеттесу.            Біз балалармен бірге колледжде және үйде Google Drive-та жұмыс істейміз, онда ортақ презентациялар, зерттеу жұмыстары және т. б. қосымша ақпараттар ұсынылған.  Білім алуышлар өздері, бос уақыттарында шешімдер ұсына алады және жұмыстарға түсініктеме бере алады. Қатысушылардың өзара әрекеттесуі үшін білім берудегі заманауи тренд: оқыту үшін әлеуметтік медианы пайдала-ну. Виртуалды әлемде көптеген білім беру мекемелері білім алушыларына бір-бірімен және оқытушылармен оқу мәселелері бойынша қарым-қатынас жасау үшін онлайн платформалар жасақтап, дайындады. Бұл платформаларда, білім алушылар бейне сабақтарды көріп, анықтамалық материалдарды оқиды, тапсырмаларды өз бетінше шешеді немесе бірге талқылайды, қызықты материалды өздері таңдайды. Осылайша, «қызығушылық танытқан» балалармен үнемі сабақтарда да, сабақтан тыс уақытта да байланыста боламыз.

02

Сурет 2. Оқытушыға қажетті сандық және анимациялық бағдарламалар

Педагогтердің өзара әрекеті мұғалімдердің желілік қауымдастықтарында жүреді. Мұндай өзара әрекеттесу кезінде тек ынтымақтастық, әртүрлі материал-дар мен инновациялық әзірлемелермен алмасу ғана емес, сонымен бірге педагогтердің бірлескен жобалармен жұмыс істеу процесі, бірлескен бағдарла-маларды әзірлеу және жүзеге асыру жұмыстарыда бар. Біз барлығымыз байқау-ларда, вебинарларда, семинарларда, мастер-кластарда ұсынған өз материалда-рымызбен бөлісеміз.

4. Қазіргі білім берудің тағы бір маңызды тренді - білім беруді цифрландыру. Бұл құбылыс мобильді технологиялардың рөлін арттыруды, сабақтарда «сүйікті» гаджеттерді, ойындар мен интернетті қолдануды қамтиды.

а) Білім беруді геймификациялау. Бұл түсініктің мәні - білім алушылар-мен кері байланыс орнатқан кезде ойын технологияларын пайдалfну.

в) анимация арқылы оқыту. Кейбір тақырыптарды сөзбен түсіндіру өте қиын және мысалда көрсету оңайырақ. Бұл жағдайда көмекке анимациялар келеді.

с) Скрайбинг презентациялары - анимациялық бейнелер, онда эмоциялар қоюға болатын  стикерлердің көмегімен оқыту жүзеге асырылады, қазір көптеген жарнамалар осы форматта шығады.

е) Сандық ресурстардың көмегімен сіз сабақтар мен сабақтан тыс жұмыстарға арналған әртүрлі материалдарды жасай аласыз: түрлі-түсті материалдар, веб-сабақтар, экскурсиялар, онлайн тесттер, веб-сайттар. 

5. Жасанды интеллект және адаптивті оқыту. Жасанды интеллектіні білім беруде қолданудың дамыған бағыты – бейімдеп оқытуда қолдану. Мұнда ЖИ  әрбір білім алушының үлгерімін бақылап отырады, курс бөлімдерін білім алушының қабілетін ескере отырып құрастырады немесе оқытушыға қай материалдың меңгеріліп, қай материал   меңгерілмей қалғандығы жайында ақпарат беріп отырады. Қашықтан оқыту жоғары технологиялық білім беру болып табылады. Бұл жерде емтихан да қашықтан тапсырылады. Енді білім алушының ешқандай жерден көшірмей, емтиханды өз  білімімен тапсырып шыққандығына сенімді болу үшін көмекке прокторинг деп аталатын жүйе келеді. Бұл жүйе білім алушылар бақылау тапсырмаларын орындау мен емтихан тапсыру кезінде қолданылады [2]. Прокторинг жүйесі бірнеше әрекетті бір уақытта бақылап отыра алады: «артық» адамдар кадрда жоқ  па, кабинетте «артық» дауыс жоқ па, білім алушы қаншалықты жиі монитордан көзін алып қашып жатыр, браузерде қосымша  парақшалар ашып жатыр ма, барлығын бақылауда ұстайды. Бұл әрекеттің барлығы тәртіп бұзу болып саналады.

03

Сурет 3. Жасанды интеллект бағдарламалары

Ерекше жағдайларда жүйе проктор-адамға белгілі бір білім алушыға назар аударуы керектігі жайында белгі береді. Тек сол жағдайда ғана веб-камера күдікті білім алушыны түсіреді.  Жасанды интеллектіні білім беру саласында қолдану мұнымен шектелмейді. Мысалы, болашақта білім алушылардың шығармашылық тапсырмаларын – эссе, шығармаларын автоматты  түрде тексеретін программалар ойлап шығарылады. Жасанды интеллектіні білім беру саласында қолдану идеялары өте ауқымды. Білім беру оқушының қажеттіліктеріне бейімделуі керек деген идея жасанды интеллекттің дамуымен нақты болды. Қазір биометрия сияқты технология қолданылады: көзді қадағалау - бұл білім алушылардың ақпаратты қалай сіңіретінін және сабақты қалай қадағалайтынын түсінетінін анық көрсетеді. Транспаренттілікке жол ашады. Мамандардың айтуынша, жақын арада жасанды интеллекттер курстарды, тапсырмаларды және тіпті әртүрлі әдістерді таңдауды және ұсынуды үйренеді, бұл тек білім алушының бағдарламаны қалай басқаратынына байланысты емес. Мүмкін, оқыту бойынша ұсыныстар баланың мүдделеріне, оның сүйікті спорт түрлеріне, компьютерлік ойындарға, өткен немесе алдағы сапарлар мен саяхаттарға, сондай-ақ әлеуметтік дағдыларға байланысты жасалуы мүмкін.

Білім беруде мұғалім енді жалғыз емес. Ноутбуктерді тексеруге, студент-термен сұхбаттасуға және бағалауға мүмкіндік беретін сұхбаттасушы Робот чатботтарының қызметтері бар. Бірақ жасанды интеллект педагогтерді алмастыруға бағытталған емес, әр бағдарламаны адамдар жасайды және енгізеді. Осы технологияларды қолдана отырып, оқушылар оқуды күнделікті, жалықтыратын емес, белсенді қатысуды қажет ететін өмірінің керемет қызықты бөлігі ретінде қарастырады. Болашақ білім беру жүйесіндегі негізгі трендтер оқытудың жаңа форматтарын іздеумен ғана емес, сонымен қатар білім беру процесінің барлық қатысушылары үшін жаңа рөлдерді іздеумен де байланысты.

Жаңа білімге деген құштарлық - ақыл мен салауатты психиканың белгісі. Балалар мен жасөспірімдер үшін оқыту - бұл табиғи процесс, бірақ ересектер көбінесе оқуды жалғастыруға мотивация таба алмайды. Бірақ біз үнемі білім алу өмір сүру нормасына айналатын жаңа әлемде өмір сүріп жатырмыз. Бақытымызға орай, қазір біздің қолымызда көптеген керемет білім беру құралдары бар. Платформалар мен курстар оқу материалының қызықсыз экспозициясын ғана емес, сонымен қатар қызықты үй тапсырмасын, оқытушылар мен студенттермен пікір алмасуды, жеке портфолио құруды және тіпті жұмысқа орналасуды ұсынады. Осындай жобалардың бастаушысы, һәм бағыттаушысы – педагог-трендсеттер болатыны анық.

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1.Гришнова Е.Е. Оқу процесін модернизациялау: проблемалар мен тенденциялар // Ресейдегі жоғары білім. 2011. № 8–9. 41-45 б.

2.Николаева Л.В., Саввинова Р. В. Оқытушы мен студенттің өзара іс-қимылы болашақ мамандарды кәсіби даярлау тиімділігінің шарты ретінде //Заманауи ғылымды қажет ететін технологиялар. 2015. № 12. 351-354 б. URL: http://top-technologies.ru/ru/article/view?id=35270